Ngủ ngáy: Nguyên nhân, triệu chứng và cách khắc phục

Ngủ ngáy là tình trạng khá phổ biến, xảy ra ở khoảng 57% nam giới và 40% nữ giới và có thể trầm trọng hơn theo tuổi tác. Ngáy thỉnh thoảng xuất hiện trong lúc ngủ không phải là một vấn đề nghiêm trọng, chủ yếu ảnh hưởng, gây phiền toái cho những xung quanh.

Tuy nhiên ngủ ngáy còn là một trong những triệu chứng chính của chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn. Ngủ ngáy cũng có thể liên quan đến các bệnh lý tiềm ẩn về tim mạch, bệnh hô hấp…vì vậy tình trạng này cần được chú ý.

Cùng Villamed tìm hiểu những điều cơ bản về chứng ngáy, bao gồm nguyên nhân gây ra, khi nào thì trở nên nguy hiểm và cách điều trị, có thể bảo vệ cho sức khỏe tốt hơn và loại bỏ những yếu tố phổ biến gây ra chứng khó ngủ.

1. Ngủ ngáy là bệnh gì?

Ngủ ngáy là tình trạng vừa ngủ vừa phát ra âm thanh gây ồn ào trong vô thức

Âm thanh từ tiếng ồn gây khó chịu đến ồn ào cực kỳ khó chịu, có thể nghe được khi cùng phòng thậm chí ở phòng khác. Ngáy thường gây khó chịu cho người khác (thường là người ngủ chung giường hay người ngủ cùng phòng) hơn là những người ngáy,  hiếm khi người ngáy thức dậy bởi tiếng ngáy của mình.

2. Cơ chế hoạt động của bệnh ngủ ngáy

Ngủ ngáy (ngáy khi ngủ) là hiện tượng luồng không khí mà 1 người hít vào thở ra khi đang ngủ, lúc đi qua 1 vùng hẹp ở đường hô hấp trên sẽ tác động làm cho niêm mạc các mô xung quanh rung lên (đặc biệt là vòm khẩu cái mềm) tạo nên một loại âm thanh đặc trưng mà người ta gọi đó là tiếng “ngáy”.

Vùng hẹp đó có thể ở vùng mũi, miệng hoặc là họng. Rung trong vòm họng tùy thuộc vào các yếu tố bao gồm khối lượng, sức cơ và các cấu trúc liên quan vùng cổ cũng như vận tốc và hướng của luồng không khí.

Thực tế, một người không ngáy khi thức gợi ý rằng tình trạng giãn trương lực cơ khi ngủ có thể là một phần của nguyên nhân gây ra chứng ngủ ngáy. Bởi vì trương lực cơ là thành phần duy nhất của rung động có thể thay đổi trong khi ngủ, trong khi khối lượng mô và các cấu trúc liên quan không thay đổi.

Khi trương lực cơ giảm, không thể giữ cho đường thở mở để đáp ứng với áp suất âm trong lòng phổi do hít vào, đường thở trên sẽ bị thu hẹp lại. Điều này sẽ làm tăng vận tốc luồng khí cục bộ (đối với một thể tích hít vào nhất định), do đó thúc đẩy tình trạng thở khò khè và ngáy.

Ngáy có nhiều khả năng xảy ra ở đường thở đã bị tổn hại bởi các cấu trúc, bao gồm:

• Cằm nhỏ, cằm lẹm
• Lệch vách ngăn mũi
• Béo phì
• Lưỡi to
• U vòm họng
• Phì đại khẩu cái mềm

3. Nguyên nhân gây ngáy khi ngủ

Mọi trở ngại cho sự lưu thông bình thường của không khí giữa miệng và vùng mũi, cổ họng đều là nguyên nhân ngủ ngáy.

Trong lúc ngủ các cơ quan đều trong trạng thái nghỉ ngơi, lúc này cơ ở vòm miệng, lưỡi và cổ họng sẽ thư giãn đè lên đường thở gây hẹp đường thở. Đường thở càng bị thu hẹp, luồng không khí càng mạnh làm tăng độ rung của các mô khiến tiếng ngáy càng to hơn.

Như vậy các tình trạng sau đây có thể ảnh hưởng đến đường thở và gây ngáy:

• Bất thường giải phẫu miệng: vòm miệng mềm, dày và thấp có thể thu hẹp đường thở. Những người thừa cân có thể có thêm mô ở phía sau cổ họng khiến đường thở của họ bị thu hẹp. Tương tự như vậy nếu lưỡi gà bị kéo dài ra, luồng không khí có thể bị cản trở và độ rung tăng lên.
• Uống rượu và các chất an thần khác: đồ uống có cồn và một số loại thuốc làm thư giãn cơ gây hạn chế luồng không khí lưu thông
• Vấn đề về mũi: nghẹt mũi mãn tính hoặc vẹo vách ngăn cũng gây ra ngáy
• Thiếu ngủ: ngủ không đủ giấc có thể khiến cổ họng thư giãn nhiều hơn
• Tư thế ngủ: ngáy thường xảy ra thường xuyên nhất và to nhất khi ngủ nằm ngửa vì tác động của trọng lực lên cổ họng làm hẹp đường thở
• Do hút thuốc: những người hút thuốc bị ngáy nhiều hơn gấp 2 lần những người không hút thuốc, do đường thở bị viêm tấy và nghẹt mũi 

4. Dấu hiệu và triệu chứng bệnh ngủ ngáy

Bản thân người bệnh có thể không biết mình ngáy mà người thân, người ngủ cùng mới là người phát hiện ra triệu chứng này.

Những người ngủ ngáy sẽ tạo ra âm thanh rung, lạch cạch, ồn ào khi thở. Ngáy thường liên quan đến chứng rối loạn giấc ngủ được gọi là chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA). 

Chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn(OSA) là một chứng rối loạn hô hấp trong đó đường thở bị tắc nghẽn hoặc xẹp xuống trong khi ngủ, gây ra tình trạng ngưng thở nhiều lần.

Ngáy là một trong những triệu chứng phổ biến nhất của OSA, nhưng không phải tất cả những người ngáy đều mắc OSA. Chứng ngáy liên quan đến OSA có xu hướng to và nghe như thể một người đang bị nghẹn, khịt mũi hoặc thở hổn hển. Khi ngáy đi kèm với bất kỳ triệu chứng nào sau đây đều có thể gợi ý bệnh lý này:

• Ngưng thở nhiều lần khi ngủ 
• Ngủ ngày quá nhiều
• Khó tập trung
• Đau đầu buổi sáng
• Đau họng khi thức dậy
• Giấc ngủ không sâu
• Thở hổn hển hoặc nghẹt thở vào ban đêm
• Huyết áp cao
• Đau ngực về đêm
• Tiếng ngáy quá to
• Ở trẻ em, khả năng tập trung kém, các vấn đề về hành vi hoặc thành tích học tập kém

OSA làm rối loạn giấc ngủ và thường phá vỡ sự cân bằng oxy và carbon dioxide trong cơ thể. Ngáy nhẹ hơn, xảy ra thường xuyên nhưng không gây ra những ảnh hưởng khác.

5. Các phương pháp điều trị

Các phương pháp điều trị bao gồm: thay đổi lối sống, ống ngậm chống ngáy, thiết bị áp lực đường thở dương (CPAP) và phẫu thuật.

Thay đổi lối sống

Thay đổi lối sống có thể giúp ngừng ngáy và trong một số trường hợp, các phương pháp điều trị khác có thể không cần thiết. Ngay cả khi các phương pháp điều trị khác được kê đơn, việc thay đổi lối sống vẫn thường được khuyến khích. 

• Duy trì cân nặng khỏe mạnh: thừa cân hoặc béo phì là những yếu tố nguy cơ gây ra chứng ngáy và ngưng thở khi ngủ, vì vậy giữ cân nặng khỏe mạnh có thể là một bước quan trọng để chống ngáy.
• Hạn chế sử dụng rượu và thuốc an thần: rượu là tác nhân thường xuyên gây ra ngáy và thuốc an thần cũng có thể gây ra ngáy.
• Điều chỉnh tư thế ngủ: hãy ngủ nghiêng thay vì nằm ngữa, nằm ngửa khi ngủ khiến đường thở dễ bị tắc nghẽn hơn. Có thể mất thời gian để làm quen với một tư thế ngủ khác, nhưng đó có thể là một sự thay đổi hữu ích. 
• Nâng đầu giường: nâng phần trên cùng của giường bằng thanh nâng, gối nêm hoặc khung có thể điều chỉnh có thể giúp giảm ngáy. 
• Giảm nghẹt mũi : bị dị ứng hoặc vách ngăn lệch có thể hạn chế luồng không khí qua mũi, điều này buộc bạn phải thở bằng miệng, làm tăng khả năng ngáy.

Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về thuốc xịt steroid theo đơn nếu bạn bị nghẹt mũi mãn tính. Để sửa chữa khiếm khuyết cấu trúc trong đường thở, chẳng hạn như vách ngăn bị lệch có thể cần phải phẫu thuật.

• Không hút thuốc: ngừng hút thuốc có thể giảm chứng ngáy ngoài ra còn có nhiều lợi ích sức khỏe khác

Ống ngậm chống ngáy

Ống ngậm chống ngáy thường được đề nghị đối với chứng ngáy kèm OSA dụng cụ này giúp giữ lưỡi hoặc hàm của ở vị trí ổn định để ngăn ngừa tắc nghẽn đường thở khi ngủ

Nếu chọn sử dụng các thiết bị này nên liên hệ với bác sĩ nha khoa để tối ưu hóa độ vừa vặn và vị trí của thiết bị

Nhược điểm của phương pháp này là tiết nước bọt quá nhiều, khô miệng, đau hàm và khó chịu ở mặt có thể xảy ra khi đeo các thiết bị này.

Thiết bị áp lực đường thở dương liên tục CPAP

Là một thiết bị được đeo lên mũi hoặc cả mũi và miệng khi ngủ gọi là máy áp lực đường thở liên tục (CPAP). Máy CPAP cung cấp áp suất không khí vừa đủ cho mặt nạ để giữ cho đường hô hấp trên thông thoáng, ngăn ngừa chứng ngáy và ngưng thở khi ngủ.

CPAP loại bỏ chứng ngáy và thường được sử dụng để điều trị chứng ngáy khi liên quan đến OSA (chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn)

Điều trị ngáy bằng phẫu thuật

Phẫu thuật nhằm mục đích là thu nhỏ, loại bỏ mô thừa hoặc chỉnh sửa cấu trúc để mở rộng đường hô hấp trên và ngăn ngừa tình trạng thu hẹp đáng kể trong khi ngủ thông qua nhiều kỹ thuật khác nhau. Phương pháp này thường lựa chọn để điều trị chứng ngáy nặng. 

Phương pháp điều trị phẫu thuật có thể bao gồm:

• Phẫu thuật tạo hình vòm miệng được hỗ trợ bằng laser (LAUP): làm giảm mô mềm trong vòm miệng và cải thiện luồng không khí.
• Somnoplasty: kỹ thuật này sử dụng năng lượng tần số vô tuyến để thu nhỏ mô mềm ở đường hô hấp trên hoặc phía sau cổ họng
• Phẫu thuật tạo hình vách ngăn mũi: giúp cải thiện luông không khí qua mũi bằng cách định hình lại sụn và xương mũi
• Cắt amidan hoặc cắt hạch vòm họng: là phương pháp loại bỏ mô thừa phía sau cổ họng (cắt amidan) haowcj phái sau mũi (cắt hạch vòm họng) giúp đường thở thông thoáng hơn.

6. Các phương pháp phòng ngừa bệnh ngủ ngáy

Thay đổi thói quen, sinh hoạt và lối sống có thể giúp phòng ngừa, ngừng hoặc giảm ngáy như:

• Kiểm soát cân nặng, tránh béo phì
• Tránh uống rượu bia, hút thuốc lá, sử dụng các loại thuốc có tác dụng an thần
• Tránh căng thẳng, stress, thức khuya
• Hãy thử ngủ nghiêng thay vì nằm ngửa: ngủ nghiêng có thể ngăn lưỡi trượt về phía sau cổ họng làm tăng tắc nghẽn hoặc thu hẹp đường thở.
• Điều trị các bệnh mũi xoang, bệnh lý ở miệng họng, hô hấp
• Nâng cao đầu trong khi ngủ để cải thiện luồng không khí: nên nâng đầu giường lên khoảng 4 inch (10cm).
• Luôn năng động, tập thể dục đều đặn và ngủ đủ giấc.

Trên đây là một số thông tin về chứng ngủ ngáy, hy vọng có thể giúp bạn trả lời được các thắc mắc về chứng ngủ ngáy.

Nếu tình trạng ngủ ngáy kéo dài và gây ảnh hưởng đến sức khỏe của bạn cũng như chất lượng giấc ngủ của những người xung quanh, thì tốt hơn hết nên đến bệnh viện để tìm hiểu nguyên nhân cụ thể, cách chữa trị phù hợp với vấn đề bạn gặp phải.

Nguồn tham khảo:

https://www.msdmanuals.com/professional/neurologic-disorders/sleep-and-wakefulness-disorders/snoring

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/snoring/symptoms-causes/syc-20377694

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/snoring/diagnosis-treatment/drc-20377701

https://www.webmd.com/sleep-disorders/sleep-apnea/snoring

https://www.sleepfoundation.org/snoring

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15580-snoring